Biologische boerderij met bijzondere granen

“Op weerbarstige grond kun je weerbarstige gewassen telen” zo zegt Pieter Bijlsma. Weerbarstig betekent zoiets als ‘anders dan normaal’ of ‘koppig’. Het vat mooi samen waarom er op Boerderij Bijlsma biologisch gewerkt wordt.

De boerderij van de familie Bijlsma beslaat in totaal 60 hectare. 20 hectare ligt op een apart perceel aan de IJweg. 40 hectare ligt bij de boerderij (Hoeve Noord-Holland geheten) aan de Hoofdweg, naast de middelste Calatrava brug. Sinds 2017/2018 wordt op de helft van dit stuk land volledig biologisch geteeld. De oorsprong hiervan ligt in de zoektocht naar een specialisatie. Iets doen wat anderen niet doen om zo te zorgen dat je afnemers voor je product krijgt.

De boerderij naast de Calatrava brug.

In overleg met een bakkersorganisatie uit de Slowfoodbeweging bleek er rond die tijd vraag te zijn naar zogeheten oergranen: dit zijn de eerste granen die door mensen jaar op jaar verbouwd konden worden. Dat heeft er voor gezorgd dat ze niet langer als nomaden hoefden rond te trekken op zoek naar eten, maar zich konden gaan vestigen op één plek om daar zelf hun eten te produceren. Emmer en Eenkoorn zijn van die oergranen. Het brood dat je daar van bakt is ontzettend voedzaam waardoor je er ook minder van nodig hebt. Een stevige boterham.

Toen die granen eenmaal op de boerderij geteeld werden, trok de beloofde klant zich echter terug en moesten Pieter en zijn vrouw Jacqueline op zoek naar andere afnemers. Via de molenaar kwamen ze onder andere in contact met Bakkerij MAMA uit Zwanenburg. Die wilde al wat langer aan de slag met oergranen en werkt er nu nog steeds mee. Ook andere afnemers werden gevonden zoals Jopen Bier en BE+ER uit Hoofddorp.

Met wat horten en stoten bleek de keuze voor deze specialisatie dus een goede. Tegelijkertijd werd uit reacties van de klanten duidelijk dat biologische teelt ervan het allemaal nog bijzonderder zou maken. Dus dat werd een logische volgende stap.

De oergranen Emmer en Eenkoorn op aparte percelen.

Biologisch boeren
Geen gewasbeschermingsmiddelen en geen kunstmest zijn belangrijke eigenschappen van de biologische teelt. Op de hele boerderij – inclusief het gangbare deel – wordt ook gewerkt volgens het principe van NKG: Niet Kerende Grondbewerking. Er wordt niet geploegd maar de bodem krijgt de tijd om zichzelf op natuurlijke wijze te herstellen en klaar te zijn voor een volgende teelt. Ook de wisseling van verschillende teelten waaronder grasklaver (dat stikstof bindt) maken dat de bodem gezonder wordt. Een van de andere resultaten is dat het land het regenwater zichtbaar beter verwerkt en minder gevoelig is voor overlast.

De gezondere bodem maakt dat ‘weerbarstige’ gewassen zoals de oergranen beter tot hun recht komen. En het is aanleiding om ook andere dingen uit te proberen zoals Lupines, een peulvrucht die goed past in een plantaardig dieet. Maar niet alles lukt. De biologische teelt vraagt meer aandacht en meer werk maar is ook nog steeds gevoeliger voor mislukking. Dat verklaart ook waarom niet het hele bedrijf biologisch is. Het is een vorm van risicospreiding.

Samenwerken met de natuur
De familie Bijlsma is toegewijd in alles wat ze doen. Bijvoorbeeld met zoiets als de afstelling van de zaaimachine zo bleek bij aankomst op de boerderij. Er moet die dag Blauw Maanzaad (die kleine spikkeltjes op het brood) de grond in en dat luistert nauw. Eerst is die grond besproeid want het is al lange tijd droog. En vervolgens gaat het er om de zaadjes op de juiste diepte de grond in te krijgen. Niet te laag, want dan liggen ze niet in het vocht. Niet te hoog want dan waait het zo weer weg. “Maar ik wil ze wel zien liggen!” zegt Pieter. Dus precies diep genoeg. Alle wieltjes van de zaaimachine worden met de hand afgesteld – een kwestie van millimeters – zodat er op de juiste diepte een geultje in de grond wordt getrokken waar de zaadjes invallen.

Dingen uitproberen en daarvan leren is een belangrijk motto voor de familie Bijlsma. Zo werken ze ook samen met de Universiteit van Gent om de opgedane kennis te delen. Hun zoektocht zit bijvoorbeeld in het telkens blijven uitproberen van andere bijzondere gewassen maar ook in het toepassen van het zogeheten Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. En ook daar wordt veel van geleerd. De bloemrijke akkerranden die eerder zijn ingezaaid bijvoorbeeld lieten de bodem relatief schraal achter, terwijl grasklaver de bodem juist versterkt, dus dat heeft nu de voorkeur.

“Ons uitgangspunt is dat het versterken van de natuur ook de landbouw moet versterken. Het beste voor de boerderij zou daarom zijn dat je die natuurlijke elementen telkens kunt verplaatsen, net zoals je de gewassen roteert. De kunst is daarin dan de juiste balans te vinden, zodat bijvoorbeeld die insecten en vogels gewoon meeverhuizen.”

Het Blauw Maanzaad moet nog opkomen. Het Grasklaver (rechts) groeit volop.

Hoe lang is de korte keten?
Een ander onderdeel van een duurzaam agrarisch bedrijf is een korte keten. Dat gaat dan letterlijk om de afstand tussen de plek waar geteeld wordt en de klant die het afneemt. Maar ook om het beperken van het aantal bewerkingen. En het zoveel mogelijk eten ‘uit het seizoen’.

Bij Boerderij Bijlsma lijkt die keten op het oog best kort met onder andere een molenaar in Santpoort, een bakker in Zwanenburg en een bierbrouwer in Hoofddorp. Toch vindt Pieter die keten nog best lang. “Er zijn zoveel partijen nodig om iets voor elkaar te krijgen, zeker als je het op een andere manier wilt invullen.”

Omdat ze het belangrijk vinden om daar bij stil te staan, nodigen ze op Boerderij Bijlsma met enige regelmaat alle schakels van de (korte of lange) keten uit. Zo leren de partijen elkaar beter kennen en delen ze hun ervaringen.

“Het gaat er om samen te werken. Met elkaar, met het land, met de natuur.”

De vader van Pieter Bijlsma kwam vanuit Friesland als bedrijfsleider werken op de boerderij (Hoeve Noord-Holland), werd verliefd op de dochter van de boerin en is nooit meer vertrokken. Pieter heeft zijn vader opgevolgd. Jacqueline is opgegroeid op een boerderij aan de Kaagweg in Abbenes. Samen hebben ze drie kinderen. Hun zoon Rick zal op termijn de boerderij overnemen.